ລາວລຸ່ມ

ອາຊີບຂອງຊົນເຜົ່າ ລາວລຸ່ມ

ການດຳເນີນວິຖີຊີວິດທາງດ້ານເສດຖະກິດຂອງຊົນເຜົ່າລາວ ເຂົາເຈົ້າມີອາຊີບແບບປະສົມປະສານ ແຕ່ຕົ້ນຕໍແມ່ນການເຮັດນາ, ປູກເຂົ້າໜຽວ, ເຂົ້າຈ້າວ, ເຮັດສວນຄົວປູກພືດຜັກ ແລະ ລ້ຽງສັດ ຕາມລະດູການຜະລິດ ໃນວົງຈອນຊີວິດຮອບປີໜຶ່ງໆ ໂດຍອີງໃສ່ປະຕິທິນລາວ ຊຶ່ງແຕກຕ່າງຈາກປະຕີທິນສາກົນ ພ້ອມກັນນີ້, ກໍຍັງເຮັດການຄ້າຂາຍນ້ອຍ ເພື່ອເສີມລາຍໄດ້ແກ່ຄອບຄົວ, ກ່ອນທີ່ຈະໄປທໍາການຜະລິດປູກພືດພັນທັນຍາຫານ, ໄປຊອກຢູ່ຫາກິນ ແລະ ອື່ນໆ ໃນຊີວິດຂອງເຂົາເຈົ້າຈະມີການໄລ່ມື້ໄລ່ຍາມຢ່າງຄັກແນ່ເຊັ່ນ ມື້ໃດເປັນມື້ງາມຢາມດີ ແລະ ມື້ບໍ່ດີກໍ່ຄື ມື້ວັນສິນດັບ, ມື້ຮວງ, ມື້ຮວາຍ, ເດືອນດັບ, ເດືອນເພັງເຫຼົ່ານີ້ເປັນຕົ້ນ

ທີ່ຕັ້ງບ້ານແລະເຮືອນ

ຄຸນລັກສະນະເຮືອນຂອງຊົນເຜົ່າ ລາວ ຕາມປະເພນີແລ້ວ ເຂົາເຈົ້າມັກປຸກສ້າງເຮືອນຮ້ານ ກ່ອນຈະປຸກເຮືອນ ຫຼື ຕັ້ງເຮືອນ ແຕ່ລະຄັ້ງຈະຕ້ອງເຮັດພິທີກໍາຍ້າຍດິນ, ຍ້າຍດອນ (ຄວາມໝາຍກໍຄື ຍ້າຍເຈົ້າຖິ່ນເຈົ້າຖານເສຍກ່ອນແລ້ວຈິ່ງຂຸດຂຸມບ່ອນຝັງເສົາ). ໂດຍຈະ ເລີ່ມຈາກເສົາຂວັນ, ຊິ່ງສ່ວນຫຼາຍແລ້ວມັກຈະເອົາເຄື່ອງສິນ, ຂັນທີ່ ສານດ້ວຍໄມ້ປ່ອງ, ຕົ້ນກ້ວຍ, ຕົ້ນອ້ອຍມັດໃສ່ພ້ອມທັງຕິດຄາຖາ ຫຼື ຍັນໃສ່ແລ້ວຈິ່ງເອົາເສົາອຶ່ນໆລົງຕາມກັນ. ຊັນເຜົ່າ ລາວ ມັກຈະປຸກ ເຮືອນແຕ່ 3 ຫ້ອງຂຶ້ນໄປ, ການຈັດແບ່ງຫ້ອງພາຍໃນເຮືອນແມ່ນອີງຕາມຈໍານວນສະມາຊິກໃນຄອບຄົວ ຊຶ່ງອາດຈະແບ່ງເຮືອນອອກ ເປັນ ສອງສ່ວນຄື: ສ່ວນໜຶ່ງແມ່ນເອົາໄວ້ສໍາລັບນອນຮັບແຂກ ແລະ ອີກ ສ່ວນໜຶ່ງເປັນສະຖານທີ່ແຕ່ງຢູ່ຄົວກິນ.ສໍາລັບລັກສະນະຂອງເຮືອນ ຈະປິ່ນໜ້າໃສ່ທິດເໜືອ ແລະ ປິ່ນຫຼັງໃສ່ທິດໃຕ້, ຂັ້ນໄດຂຶ້ນເຮືອນເຂົາເຈົ້າຈະມັກເຮັດຢູ່ທາງໜ້າເອີ້ນວ່າຂັນໄດເຊຍ ແະ ທາງດ້ານຫຼັງເອີ້ນ ວ່າ ຂັ້ນໄດຊານ, ຈະປະກອບດ້ວຍຈັກຂັ້ນກໍຕາມ, ແຕ່ຕ້ອງເປັນຂັ້ນໄດຄີກ ເຊັ່ນ: 3, 5, 7, 9 ເຫຼົ່ານີ້ເປັນຕົ້ນ. ກ້ອງຕະລ່າງເຮືອນຈະເປັນສະຖານທີ່ເກັບມ້ຽນອຸປະກອນການຜະລິດໆ ແລະ ໃນເມື່ອກ່ອນບໍ່ທັນມີໂຮງສີເຂົ້າເຂົາເຈົ້າມັກຈະເຮັດຄົກມອງຕໍາເຂົ້າຢູ່ໃກ້ກັບຂັນໄດເບື້ອງ ທາງໜ້າ.

ເຄື່ອງນຸ່ງຫົ່ມ

ສໍາລັບເຄື່ອງນຸ່ງຫົ່ມ ແລະ ການແຕ່ງກາຍຕາມປະເພນີຂອງຊົນເຜົ່າ ລາວ ແລ້ວແມ່ນມີເອກະລັກສະເພາະເພດຍິງ ແລະ ເພດຊາຍບໍ່ຄືກັນ. ເພດຊາຍຕັດຜົມສັ້ນ, ນຸ່ງເສື້ອຄໍມົນແຂນບັ້ງມັດແໜ່ງຢູ່ໜ້າເອິກ, ໂສ້ງ ຫົວຮູດ ຫຼື ຜ້າສະໂຫຼ່ງ, ແມ່ຍິງຈົ່ງຜົມຍາວແລ້ວເກົ້າຜົມຄຽນດ້ວຍສ້ອຍ ເງິນ, ຄໍາ ຫຼື ໝາກປັດ, ເອົາປິ່ນເກົ້າປັກຄັດໃຫ້ແໜ້ນ, ເຄື່ອງປະດັບໃສ່ຕຸ້ມຫູ, ສ້ອຍຄໍ, ນຸ່ງເສື້ອຄໍມົນແຂນບັ້ງ, ແພບ່ຽງ ແລະ ນຸ່ງສິ້ນ. ເຄື່ອງນຸ່ງ ຈາກຜ້າແພທີ່ເຂົາເຈົ້າຜະລິດເອົາເອງເປັນຕົ້ນກໍແມ່ນຜ້າດໍານິນ, ຜ້າໄໝມ້ອນ ແລະ ອຶ່ນໆ. ປັດຈຸບັນຍັງເປັນການປະຍຸກ ແລະ ຕົບແຕ່ງໃນຍຸກ ຂອງແຟຊັນ ແລະ ມີການອອກແບຕ່າງໆ.

ອາຫານແລະເຄື່ອງດື່ມ

ສໍາລັບຊົນເຜົ່າ ລາວ ແຕ່ສະໄໝບູຮານນະການແມ່ນຍັງມີຄວາມນິຍົມກິນເຂົ້າໜຽວເປັນສ່ວນຫຼາຍ ແລະ ກິນອາຫານປະເພດ: ລາບ ສຸກ, ລາບດິບ, ປິ້ງ, ຈີ່, ເອາະ, ໝົກ, ໜຶ້ງ ແລະ ອື່ນໆສິ່ງທີ່ຂາດບໍ່ໄດ້ໃນພາເຂົ້າທຸກຄັ້ງຕ້ອງໄດ້ມີແຈ່ວ ແລະ ມີການດື່ມນ້ຳຕົ້ມ, ດື່ມນ້ຳດິບ (ທີ່ຂຸດເປັນນ້ຳສາງໄວ້), ເຫຼົ້າຂາວ, ເຫຼົ້າສະໂທ, ສູບຢາເສັ້ນ, ຄ້ຽວ ໝາກ ແລະ ອື່ນໆ. ໃນປັດຈຸບັນໄດ້ມີການພັດທະນາທາງດ້ານອາຫານການ ກິນໄປຕາມຍຸກໃໝ່ແຕ່ຍັງຮັກສາສິ່ງທີ່ເປັນເອກະລັກສະເພາະໄວ້.

ຄວາມເຊື່ອຖືແລະງານບຸນ

ຊົນເຜົ່າ ລາວ ເປັນຊົນເຜົ່າທີ່ ມີຮີດຄອງປະເພນີ ແລະ ວັດທະນະທໍາ ທີ່ຫຼວງຫຼາຍ ແລະ ອຸດົມສົມບູນ. ຊົນເຜົ່ານີ້ຖືພຸດທະສາສະໜາໂດຍ ມີວັດວາອາຮາມເປັນສູນກາງ, ເປັນ ທີ່ເພິ່ງອັນສໍາຄັນເປັນບ່ອນເຕົ້າໂຮມ ຄວາມສາມັກຄີຂອງຊຸມຊົນ, ບ່ອນ ເຕົ້າໂຮມດ້ານຮີດຄອງປະເພນີ ແລະ ຫຼັກທໍາຄໍາສອນທາງສາສະໜາ. ຍັງ ໄດ້ມີຄວາມເຊື່ອຖືຜີເຊັ່ນ: ຜີພໍ່ແມ່, ຜີ ເຮືອນ, ຜີບ້ານ, ຜີເມືອງ, ຜີແມ່ນ້ຳ, ຜີປ່າຊ້າ ແລະ ອຶ່ນໆ.

ຊົນເຜົ່າ ລາວ ມີຮີດສິບສອງຄອງສິບສີ່ຮີດຍີ່ຄອງຈຽງ, ຮີດ ຜົວຄອງເມຍ, ເຂົາເຈົ້າມີຄວາມເຊື່ອໃນພຸດທະສາສະໜາທີ່ວ່າ: “ຖ້າທໍາດີຈະໄດ້ດີ” “ຖ້າທໍາຊົ່ວຈະໄດ້ຊົ່ວ” ແລະ ການເຮັດບຸນສິນກິນທານໃນ ຊາດນີ້ເພື່ອຈະໄດ້ເປັນການສະສົມເກີດດອກອອກຜົນ ແລະ ສະໜອງ ຕອບໃນຊາດໜ້າ (ຖ້າຊາດນີ້ຍັງບໍ່ໄດ້ຜົນຕອບແທນ). ສະນັ້ນ, ໃນປີ ໜຶ່ງໆເຂົາເຈົ້າຈະມີບຸນຕາມປະເພນີທີ່ສໍາຄັນໃນຄວາມໝາຍຂອງຮີດ 12 ແມ່ນອີງໃສ່ປະຕິທິນລາວກໍຄື: ເດືອນຈຽງ (ລ້ຽງຜີຟ້າ ຜີແຖນ), ເດືອນຍີ່ (ເຮັດບຸນເຂົ້າຄູນລານ), ເດືອນສາມເພັງ (ບຸນເຂົ້າຈີ່-ບຸນມາຄະບູຊາ, ບຸນວັດພູ, ບຸນທາດອີງຮັງ, ບຸນພະທາດສີໂຄດ), ເດືອນສີ່ (ບຸນພະເຫວດ, ບຸນມະຫາຊາດ), ເດືອນຫ້າ (ບຸນປີໃໝ່ລາວ, ຫົດນ້ຳ ຜູ້ຫຼັກຜູ້ໃຫຍ່), ເດືອນຫົກ (ບຸນວິສາຂະບູຊາ ແລະ ບຸນບັ້ງໄຟ),ເດືອນເຈັດ (ບຸນເບີກຊໍາລະບ້ານມາລ້ຽງປູ່ຕາເພື່ອກະກຽມເຂົ້າສູ່ການ ຜະລິດ), ເດືອນແປດ (ບຸນເຂົ້າພັນສາແມ່ນເຂົ້າກໍາຂອງພະສົງສໍາມະເນນເປັນເວລາ 3 ເດືອນ), ເດືອນເກົ້າ (ບຸນເຂົ້າປະດັບດິນຊຶ່ງແມ່ນ ມີຄວາມເຊື່ອມາແຕ່ບູຮານນະການເປັນການຖວາຍໃຫ້ບັນດາຜູ້ທີ່ລ່ວງລັບໄປນັ້ນໃຫ້ມາຮັບເອົາ), ເດືອນສິບ (ບຸນເຂົ້າສະຫຼາກກໍແມ່ນການ ກຽມເກັບຜົນຜະລິດ ຫຼື ຄວາມໝາຍໜຶ່ງແມ່ນການເສັ້ນເຂົ້າກ່ອນການ ເກັບກ່ຽວ), ເດືອນສິບເອັດ (ບຸນອອກພັນສາແມ່ນການອອກກໍາຂອງ ພະສົງສໍາມະເນນທີ່ໄດ້ປະຕິບັດມາເປັນໄລຍະ 3 ເດືອນ) ແລະ ເດືອນ ສິບສອງ (ບຸນກະຖິນ ແລະ ບຸນມະມັດສະການພະທາດຫຼວງຊຶ່ງເປັນ ບຸນທີ່ປະຊາຊົນລາວເຮົາໄດ້ເຄົາລົບບູຊາ ແລະ ໄດ້ສະຖິດໄວ້ໃນປະຫວັດສາດຂອງຊາດລາວເຮົາ.

ຊົນເຜົ່ານີ້, ນັບຖືພຸດທະສາສະໜາ ໂດຍມີການປະຕິບັດ ສືບ ຕໍ່ກັນມາແຕ່ຍຸກສະໄໝດຶກດໍາບັນເຊັ່ນ: ພິທີບາສີສູ່ຂວັນໃນວັນສໍາຄັນ ຕ່າງໆຄື: ແຕ່ງດອງ, ຂຶ້ນເຮືອນໃໝ່, ແຂກຄົນທີ່ມາຢ້ຽມຢາມ, (ປະເພນີຄົບງັນຈະມີງັນເຮືອນດີ, ງັນກໍາ, ງັນດອງ). ປະເພນີເຮັດບຸນມີບຸນ ກອງບວດ, ກອງຫົດ, ກອງອະຖະ, ກອງບຸນເຖິງເຈົ້າກໍານາຍເວນ, ເຈົ້າຖິ່ນ, ເຈົ້າຖານ ແລະ ອຶ່ນໆ, ປະເພນີໃນການສົມມາເຊັ່ນ: ວັນສິນ, ວັນພະຕາມຄວາມນັບຖື ແລະ ເຄີຍປະຕິບັດມາແມ່ນມີຂັນຫ້າ, ໝາກເບັງ ຂຶ້ນຮ້ານບູຊາເຮືອນຊານ, ຫໍພະພູມພ້ອມທັງມີຄວາມໝາຍເຖີງການຈູດທູບເຊັ່ນ: ຈະມີຄໍາເວົ້າສືບຕໍ່ກັນມາຄີກຢູ່ຄູ່ໜີ, ໃນຄວາມໝາຍທາງຫຼັກ ທໍາຈູດທູບ 3 ດອກ ແມ່ນໝາຍເຖິງ: ພະພຸດ, ພະທໍາ ແລະ ພະສົງ.

ເຄື່ອງດົນຕີແລະສິນລະປະພື້ນເມືອງ

ເອກະລັກດ້ານວັນນະຄະດີ ແລະ ສິລະປະນັ້ນຊົນເຜົ່າ ລາວ ໃນແຕ່ລະທ້ອງຖິ່ນຈະມີກອນຂັບລໍາ, ມີຄໍາສຸພາສິດ, ຄໍາພະຫຍາ, ຄໍາ ໂຕ່ງໂຕຍ ແລະ ອຶ່ນໆທີ່ແຕກຕ່າງກັນຕາມສຽງສໍານຽງ, ມີແຄນເປັນ ເອກະລັກທາງດ້ານເຄື່ອງດົນຕີ ເພື່ອເປົ່າປະສານກັບການຂັບລໍາ ແລະ ຮ້ອງເພັງ. ຊົນເຜົ່າ ລາວ ມີຄໍາເວົ້າ ຕໍ່ໆກັນມາວ່າ: ຢູ່ເຮືອນຮ້ານ, ກິນ ເຂົ້າໜຽວຈ້ຳປາແດກ ແລະ ເປົ່າ ແຄນໄດ້ແມ່ນເອກະລັກອັນແທ້ຈິງ ຂອງເຂົາເຈົ້າ.

ພາສາປາກເວົ້າ

ພາສາຂອງຊົນເຜົ່າ ລາວ ຈັດເຂົ້າໃນໝວດພາສາ ລາວ-ໄຈ, ຊົນເຜົ່າ ລາວ ມີຕົວໜັງສືຂຽນ ແລະ ໄດ້ເປັນຕົວໜັງສືທີ່ໃຊ້ຂຽນໃນ ທາງລັດຖະການ, ພາສາປາກເວົ້າກໍເປັນພາສາກາງຂອງທຸກຊົນເຜົ່າ ໃນວົງຄະນາຍາດແຫ່ງຊາດລາວ.

ຄັດຈາກປື້ມບັນດາຊົນເຜົາໃນ ສປປ ລາວ