ຊົນເຜົ່າກະຕູແມ່ນຊົນເຜົ່າໜຶ່ງ ທີ່ໄດ້ຕັ້ງຖິ່ນຖານພູມລຳເນົາຢູ່ລາວເຮົາມາໄດ້ຫຼາຍປີແລ້ວ. ສຳລັບປະຫວັດຄວາມເປັນມາແລະຕົ້ນກຳເນີດຂອງຊົນເຜົ່ານີ້ແມ່ນຄ້າຍຄືກັນກັບບັນດາຊົນເຜົ່າໃນໝວດພາສາມອນ-ຂະແມ, ຊື່ງນັກຄົ້ນຄວ້າ
ຫຼາຍຄົນໄດ້ສັນນິຖານວ່າ: ໄດ້ອົບພະຍົບແລະເຄື່ອນຍ້າຍມາຈາກພາກຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້ຂອງອິນເດຍ ແລະ ບໍລິເວນໃຕ້ຂອງຈີນ ເພາະຢູ່ເຂດນີ້ ຍັງປະກົດມີກຸ່ມຄົນທີ່ປາກເວົ້າພາສາອາມອນຂະແມຢູ່ຄື: ພວກມູນດະ ແລະ ພວກໂກນເປັນຕົ້ນ.
ປະຈຸບັນຊົນເຜົ່າກະຕູ ຕັ້ງຖິ່ນຖານພູມລຳເນົາ ແລະ ດຳລົງຊີວິດ ສ່ວນຫຼາຍຢູ່ບັນດາແຂວງພາກໃຕ້ ຂອງລາວເຮົາເຊັ່ນ: ເມືອງກະລືມ, ດາກຈຶງ, ທ່າແຕງ ຂອງແຂວງເຊກອງ. ເມືອງເລົ່າງາມແຂວງສາລະວັນ. ເມືອງປາກຊ່ອງແລະເມືອງ ບາຈຽງຈະເລີນສຸກ
ຂອງແຂວງຈຳປາສັກ. ນອກຈາກນີ້ ແລ້ວຊົນເຜົ່າກະຕູ ຍັງມີຢູ່ຫວຽດນາມເຊັ່ນ: ກວາງນາມ, ດານັ່ງ, ແລະແຂວງ ເທືອງທຽນເຫວ. ຊົນເຜົ່າກະຕູມີຢູ່ລາວທັງໝົດ 17,024 ຄົນ, ຍິງ 8,653 ຄົນ. ເທົ່າ 0,4% ຂອງຈຳນວນພົນລະເມືອງທົ່ວປະເທດ.
ຊົນເຜົ່ານີ້ເອີ້ນຕົວເອງວ່າ “ກະຕູ” ຊົນເຜົ່າອື່ນກໍເອີ້ນແບບນີ້ຄືກັນ ສຳລັບຄວາມໝາຍຂອງຊື່ແມ່ນ ລູງແລະຕູແປວ່າ ຍອດນ້ຳ ຫຼື ຍອດຫ້ວຍ ຊົນເຜົ່າກະຕູ ປະກອບຫຼາຍແຊງດ້ວຍກັນຄື ຕຮີວ, ດາກກັງ, ອັຮນາ, ອາສານ ແລະ ເຟືອງ.
ຊົນເຜົ່າກະຕູສ່ວນຫຼາຍເຂົາເຈົ້າດຳລົງຊີວິດຢູ່ເຂດພູດອຍ ທີ່ຫ່າງໄກຊອກຫຼີກ, ພື້ນຖານໂຄງລ່າງຂອງລັດຍັງບໍ່ສາມາດໄປທົ່ວເຖິງໄດ້, ເສັ້ນທາງໄປມາບໍ່ສະດວກເຮັດໃຫ້ການໄປບໍລິການກໍ່ຄືການຮັບບໍລິການຂອງລັດພົບຄວາມຫຍຸ້ງຍາກ. ເຂົາເຈົ້າມີອາຊີບຫຼັກໃນການປູກໄຮ່ປູກເຂົ້າ ພ້ອມກັນນີ້ເຂົາຍັງປູກພືດ ແລະທາດແປ້ງອື່ນໆ. ລັກສະນະພື້ນບ້ານ ພື້ນເມືອງ ການລ້ຽງສັດກໍ່ເປັນອີກອາຊີບໜື່ງ ທີ່ຊົນເຜົ່າກະຕູ ມີມູນເຊື້ອມາແຕ່ດົນນານ ແຕ່ສ່ວນຫລາຍແລ້ວເຂົາເຈົ້າລຽງໄວ້ເພື່ອໃຊ້ໃນການເຮັດພິທີກຳທາງຮີດຄອງປະເພນີ ຄວາມເຊື່ອຖືແລະໄວ້ເປັນຄ່າສີນສອດໃນເວລາຂໍລູກຊາຍແຕ່ງດອງໂດຍສະເພາະແມ່ນຄວາຍແມ່ນສຳຄັນເປັນພິເສດ ຄຽງຄູ່ກັນນີ້ມ່ນຍິງຊົນເຜົ່າກະຕູຍັງມີຄວາມສຳນານ ໃນເລື່ອງຕໍ່າແພເຮັດເຄື່ອງນຸ່ງ. ສຳຫຼັບຜູ້ຊາຍແມ່ນມີຄວາມສຳນານໃນເລື່ອງຫັດຖະກຳຈັກສານທີ່ມີສີສັນລວດລາຍແລະທົນທານອີກດ້ວຍ.
ລັກສະນະບ້ານເຮືອນຂອງຊົນເຜົ່າກະຕູ, ຕາມປະເພນີແລ້ວ ເຂົາເຈົ້າມັກປຸກສ້າງບ້ານເຮືອນແບບເປັນຮູບວົງກົມອ້ອມສາລາ, ລັກສະນະຂອງເຮືອນ ຈະເປັນເຮືອນຕໍ່າ ແລະເປັນເຮືອນຍາວ ໂດຍອາໃສຢູ່ນຳຫຼາຍຄອບຄົວແລະຫຼາຍຄົນເຊັ່ນ: ໝາຍຄວາມວ່າໃນບ້ານຂອງຊົນເຜົ່າກະຕູໃນມີເຮືອນກວານສາລາຢູ່ກາງຂອງບ້ານ ຊື່ງສາລາກວານນີ້ເຂົາເຈົ້າໃຊ້ເປັນສະຖານທີ່ໂຮມຊຸມນຸມ, ເປັນບອ່ນຮັບແຂກ ເປັນສະຖານທີ່ເຮັດພິທີກຳຕ່າງໆກ່ຽວກັບການເຊື່ອຖື. ເພື່ອປະຕິບັດຕາມຮີດຄອງປະເພນີຂອງຊົນເຜົ່າກະຕູ. ໃນບ້ານເຮືອນຂອງເຂົາເຈົ້າມີການຄະລຳແລະມີຂໍ້ຫ້າມຫຼາຍຢ່າງເຊັ່ນ:ກ່ອນນອນຈະເຂົາບ້ານຕ້ອງສັງເກດເບີ່ງປະຕູໂຂງວ່າມີຟັດໄມ້ຫຼືບໍ່, ຖ້າມີດໄມ້ດີບ ສະແດງວ່າຫ້າມເຂົ້າບ້ານ, ກ່ອນຈະຮູດເຂົ້າກ່ຽວເຂົ້າ ມີການຄະລຳບ້ານ ໂດຍບໍ່ໃຫ້ຄົນໃນອອກຄົນນອກເຂົ້າ, ຫ້າມຂື້ນໃນເວລາມີດໄມ້ດີບຕິດຢູ່ຝາເຮືອນຫຼືປະຕູ ບໍ່ໃຫ້ນັ່ງອີງເສົາເຮືອນ, ບໍ່ໃຫ້ນອນຂວາງເຮືອນແລະການເຂົ້າອອກເຮືອນຂອງແຂກຕ້ອງເຂົ້າອອກ ປະຕູທີ່ໃຊ້ສຳລັບແຂກເທົ່ານັ້ນ. ນອກຈາກນີ້ ໃນເວລາມີແຂກມາຢຽມຢາມເຂົາເຈ້າມີປະເພນີຮັບແຂກດວ້ຍ ການໃຫ້ສູບຢາບັ້ງທີ່ເປັນເອກະລັກໜື່ງ ເຊີ່ງພາສາກະຕູເອີ້ນວ່າ: ກອກເດິ. ຊື່ງການດຳລົງຊີວິດ ຍັງມີເອກະລັກສັງຄົມແບບຮີດຄອງປະເພນີ ແລະຍຶດຕິກັບທັດສະນະຄະຕິຄວາມເຊື່ອຕ່າງໆ ທີ່ໄດ້ມີການຖ່າຍຖອດແລະສືບຖອດຕໍ່ໆກັນມາຈາກລຸ່ນຄົນໜື່ງໄປສູ່ອີກລຸ່ນຄົນໜື່ງກະທັງເຖິງປະຈຸບັນ. ຈາກຮີດຄອງປະເພນີ ການນັບຖືສີ່ງສັກສິດຕ່າງໆ ທີ່ໄດ້ກ່າວມາເຂົາເຈົ້າເຊື່ອວ່າສີ່ງສັກສິດເຫຼົ່ານີ້ມີທັງດີແລະຮ້າຍເຊີ່ງຈະຢູ່ຮອບໆຕົວຂອງເຂົາເຈົ້າເອງເພື່ອຄອຍດູເລ, ປົກປັກຮັກສາ ຫຼື ປັດເປົ່າສີ່ງຊົ່ວຮ້ຍຕ່າງໆໃຫ້ເບົາບາງລົງໄດ້ ແລະເຊັ່ນດຽວກັບການໃຊ້ຫຫຼືອຸປະກອນພິທີແກ່ສີ່ງສັກສິດຢູ່ດ້ານຮ້າຍຕ່າງເກີດໄປໃນທາງທີ່ດີ.
ປະເພນີຂອງການຕາຍກໍ່ຕ້ອງໄດ້ປະຕິບັດໄປຕາມແຕ່ລະຂັ້ນຕອນຂອງເຮີດຄອງປະເພນີ, ຕາມໄວອາຍຸກະສຽນ, ຕາມກໍລະນີຂອງການຕາຍ (ຕາຍເຈັບເປັນຫຼືຕາຍຫຸງ) ແລະຕາມຖານະບົດບາດ ກໍ່ຄືສະພາບເສດຖະກິດຄອບຄົວຂອງຜູ້ຕາຍ. ສ່ວນຫຼາຍແລ້ວຊົນເຜົ່າກະຕູສົ່ງສະການດ້ວຍການຝັງສົບ. ດ້ານສິລະປະວັນນະຄະດີ, ຊົນເຜົ່າກະຕູມີກອນຂັບລຳ, ມີເນື້ອຮ້ອງທຳນອງເສບ, ມີນິທານຕ່າງໆທີ່ເປັນເອກະລັກຂອງຕົນເອງ. ສຳລັບເຄື່ອງດົນຕີ ຂອງເຂົາເຈົ້າມີຄ້ອງ,ແຄນ,ປີ່ ແລະອື່ນໆ. ນອກຈາກນີ້ແລ້ວຊົນເຜົ່າກະຕູ ຍັງມີເຄື່ອງນຸ່ງຊົນເຜົ່າປະຈຳຊົນເຜົ່າໂຕເອງ ເຊີ່ງແຕ່ກ່ອນມີຜູ້ຊາຍມັກນຸ່ງກະຕຽວ, ແຕ່ມາຮອດປະຈຸບັນນີ້ມີການປ່ຽນແປງ ໂດຍຫັນມານຸ່ງເຄື່ອງທີ່ຊື້ມາຈາກຕະຫຼາດແທນ. ສຳຫຼັບແມ່ຍິງແມ່ນຮັກສາເຄື່ອງນຸ່ງ ແລະ ການເອ້ຢ້ອງທີ່ເປັນເອກະລັກໃດ້ດີກວ່າຜູ້ຊາຍ ຊື່ງ ຈະເຫັນໃດ້ໃນເວລາມີພິທີກຳ ແລະ ງານບຸນຕ່າງໆ.
ຊົນເຜົ່າກະຕູ ມີຮີດຄອງປະເພນີ,ຄວາມເຊື່ອຖື, ວັດທະນາທຳແລະສັງຄົມຄ້າຍຄືກັນກັບບັນດາເຜົ່າ ໃນໝວດພາສາມອນ-ຂະແມ, ໂດຍສະເພາະແມ່ນມີຄວາມເຊື່ອໃນເລື່ອງຈິດວິນຍານແລະຜີ. ໃນຊີວິດປະຈຳວັນ ແລະສີ່ງທີ່ເຂົາເຈົ້າເຊື່ອຖືກັນນັ້ນກໍ່ມິທັງອັນດີ ແລະອັນຮ້າຍໄປຄຽງຄູ່ກັນ. ດ້ານລະບົບຄອບຄົວ ເລືອດເນື້ອເຊື້ອສາຍ ແລະການສືບຕະກຸນນັ້ນ ຊົນເຜົ່າກະຕູສືບເຊື້ອສາຍ ແລະການສືບທອດຕະກຸນນັ້ນ ຊົນເຜົ່າກະຕູ ສືບເຊື້ອສາຍຕະກຸນທາງພໍ່, ລູກຊາຍເທົ່ານັ້ນທີ່ມີສິດ ໃນການສືບທອດຕະກຸນທັງສືບທອດມູນມໍລະດົກ. ແຕ່ລະຕະກຸນ ຂອງຊົນເຜົ່າກະຕູຈະມີຊື່ສະເພາະຂອງຕົນເອງ, ທຸກຄົນໃນແຕ່ລະຕະກຸນຕ້ອງໄດ້ເຊື່ອຟັງ, ປະຕິບັດຕາມຂໍ້ຫ້າມແລະການຄະລໍາຕ່າງໆຢ່າງເຄັ່ງຄັດ. ພ້ອມກັນນີ້ກໍຍັງມີການເລົ່າເຖິງຂໍ້ຫ້າມ ແລະການຄະລຳດັ່ງກ່າວອີກດ້ວຍ. ຄົນໃນຕະກຸນດຽວກັນມີໜ້າທີ່ຮັບຜິດຊອບໃນການຊ່ວຍເຫຼືອເຊິ່ງກັນແລະກັນ ໃນກິດຈະກຳຕ່າງໆ ເປັນຕົ້ນແມ່ນກິດຈະກຳທາງຮີດຄອງປະເພນີ ແລະຄວາມເຊື່ອຖື. ຕາມປະເພນີແລ້ວຊົນເຜົ່າກະຕູມີຂໍ້ຫ້າມໃນການແຕ່ງດອງແບບໄຂ່ວຍິງ-ຊາຍ ລະຫວ່າງສອງຕະກູນ. ຄວາມໝາຍວ່າ: ກ ໄປເອາເມຍໃນຕະກູນ ຂ ແລ້ວຜູ້ຊາຍໃນຕະກູນ ຂ ຈະບໍ່ມີສິດ ແລະອະນຸຍາດໃຫ້ແຕ່ງດອງກັບແມ່ຍິງໃນຕະກູນ ກ ດັ່ງນີ້ເປັນຕົ້ນ. ສະນັ້ນເມື່ອສອງຕະກຸນ ມີການແຕ່ງດອງກັນແລ້ວຊາຍຍິງ ຕ້ອງຫາຄູ່ຄອງໃນຕະກຸນອື່ນ ອີກຢ່າງໜື່ງໃນການແຕ່ງດອງມີລັກສະນະຊື້ຕົວແມ່ຍິງຢ່າງຂາດຕົວ ໂດຍມີຄ່າສິນສອດ ເຊີ່ງປະກອບດ້ວຍວັດຖຸງສີ່ງຂອງນັບທັງຄວາຍຈຳນວນໜື່ງໂຕຂື້ນໄປຫາສີບໂຕ ທີ່ພໍ່ແມ່ ຝ່າຍຊາຍມອບໃຫ້ແກ່ພໍ່ແມ່ຝ່າຍຍິງ ໂດຍອີງຕາມຖານະບົດບາດ ແລະສະພາບທາງ ດ້ານເສດຖະກິດຂອງຄອບຄົວທັງສອງຝ່າຍ.
ແຕ່ລະປີຊົນເຜົ່າກະຕູ ຈະມີພິທີກຳໃຫ່ຍ ແລະນ້ອຍຫຼາຍຄັ້ງ ເພື່ອຂໍຄວາມສັກສິດ, ຄວາມຢູ່ເຢັນເປັນສຸກໃນການດຳລົງຊີວິດ ກໍ່ຄືການຜະລິດ. ບຸນປະເພນີທີ່ສຳຄັນແກ່ການເຮັດບຸນຂວັນເຂົ້າ, ພາສາກະຕູເອີ້ນວ່າ “ອາຢາ”,ບຸນກ່ອນຈະລົງມືປູກຝັງ (ຕະເນັ້ຍຣ), ບຸນກ່ອນຈະລົງມືີຮູດ ຫຼື ກ່ຽວເຂົ້າ (ຕະເຣັ້ຍ ຫຼື ຈາຣຶບ), ບຸນສາລາກວານ (ເບຣົາໂຣງ) ແລະ ພິທີກໍາອື່ນໆ. ການເຮັດບຸນ ແລະ ພິທີຕ່າງໆ ທີ່ໄດ້ກ່າວມານັ້ນມີທັງແບບຮີດຄອງປະເພນີ ແລະ ເຮັດລວມບ້ານ. ໃນເວລາເຮັດພິທີນັ້ນເຂົາເຈົ້າມັກຂ້າໄກ່, ໝູ ຫຼື ຂ້າຄວາຍເພື່ອຖວາຍແກ່ສິ່ງສັກສິດ ແລະ ເປັນອາຫານສຳລັບແຂກຄົນທີ່ມາມ່ວນ.
ພາສາປາກເວົ້າຂອງຊົນເຜົ່າກະຕູ ຈັດຢູ່ໃນໝວດພາສາ ມອນ-ຂະແມ. ເຂົາເຈົ້າບໍ່ມີຕົວໜັງສືຂຽນ.
ຄັດຈາກປື້ມບັນດາຊົນເຜົາໃນ ສປປ ລາວ
ເປັນສ່ວນຫນຶ່ງຂອງຊຸມຊົນທີ່ຂະຫຍາຍຕົວທີ່ສະຫນັບສະຫນູນຊ່າງຫັດຖະກໍາລາວ. ເຂົ້າຮ່ວມຈົດ ໝາຍຂ່າວຂອງພວກເຮົາສໍາລັບການເຄື່ອນໄຫວແລະເລື່ອງລາວຕ່າງໆ.
ສະຫງວນລິຂະສິດ © 2024. Her Works
